Afstellen van onze betekenismachine

Met verhalen geven we betekenis aan onze ervaringen. Het creëren van betekenis is fundamenteel voor wie we zijn en wie we zullen worden.  We zijn eigenlijk in wezen betekenismachines en we doen het instinctief. Betekenis vormt zich vooral rond gebeurtenissen die je emotioneel raken. Dat gaat ongeveer zo:

1.      Eerst stel de je doorzaak vast van de gebeurtenis

2.      Daarna maak je een link tussen de gebeurtenis en je eigen identiteit

3.      Dan verbind je de oorzaak en je identiteit aan een wereldbeeld

Dit proces heeft het een schaduwkant.  We kunnen namelijk onbewust negatieve ideeën over onszelf en de wereld vormen, bijvoorbeeld: Ik ben een slecht persoon, het is de schuld van mijn ouders, ik ga mijn dromen nooit realiseren, ik houd niet van mensen als hij. Met andere woorden als we niet opletten krijgen we een ‘fixed mindset’ dat ons vasthoudt in een denkstramien over onszelf en de wereld.

Het kader waarbinnen we denken kan ons danig dwars komen te zitten. Om er uit te komen moeten we gebeurtenissen die in het verleden hebben plaatsgevonden herinterpreteren door het vanuit verschillende perspectieven te beschouwen. Trauma bijvoorbeeld, dat in de jeugd is ontstaan, kan opnieuw worden onderzocht vanuit een volwassen oogpunt. Dat kan mededogen oproepen voor de mensen die jou iets hebben aangedaan. Daarna is de weg vrij om te kijken wat de ‘silver linings’ waren voor wie je nu bent. Heeft het je sterker gemaakt? Heeft het je creatiever gemaakt? Heeft het je zicht gegeven op de waarden die voor jou belangrijk zijn? Ongeveer zoals de antagonist de protagonist vorm geeft in een roman.

Als je gaat schrijven over gebeurtenissen in je verleden, en je doet dat op een bewuste zelfs ambachtelijke manier, dat wil zeggen je neemt de schrijfwetten in acht, zullen je gedachten over de gebeurtenis vertragen. En met je schrijversoog komt je perspectief boven de gebeurtenis te liggen in plaats van er midden in. De redacteur, je empathische vriend/getuige zal je verhaal lezen of beluisteren, hier en daar met vragen reageren, hier en daar op inconsistenties wijzen en je helpen te zien waar de kracht in het verhaal, dus in jou zit. Zo verandert je oordeel over jezelf en daarmee je oordeel over de wereld om je heen. Je leert te rouwen over wegen die afgesloten zijn, je leert te accepteren wat je is overkomen en je leert met open vizier naar een nieuwe toekomst te kijken.

We zijn betekenismachines. Laten we die machines goed afstellen. Dat afstellen kun je oefenen tijdens kleine incidenten die zich dagelijks voordoen. Dat is de reden waarom anekdotes het zo goed doen in mijn schrijfretraites. Het hoeft niet meteen te gaan over ‘dat grote ding van eens en ooit’. Met humor over de menselijke conditie schrijven, helpt je geest om als jij er aan toe bent iets groters te verwerken en het houdt je geest fit voor de toekomst.